Λίνα Όντενα: σύμβολο της γυναικείας απελευθέρωσης και του αντιφασιστικού αγώνα

Λίνα Όντενα, ηρωίδα της νεολαίας

Η Παολίνα (Λίνα) Όντενα Γκαρσία γεννήθηκε στη Βαρκελώνη στις 22 Ιανουαρίου 1911. Οι γονείς της διατηρούσαν ένα μικρό ραφτάδικο σε συνοικία της Βαρκελώνης. Ως έφηβη, η Λίνα βοηθούσε στην οικογενειακή επιχείρηση, αρχικά ως μαθητευόμενη και αργότερα ως ράφτρα. Σύντομα, η Λίνα θα νιώσει την ανησυχία για τον κόσμο γύρω της και τον πυρετό της επαναστατικής αλλαγής μετά την ανακήρυξη της Δεύτερης Ισπανικής Δημοκρατίας, το 1931. Έτσι εναντιώνεται στη θέληση των γονιών της και μέσα από τις γραμμές της Κομμουνιστικής Νεολαίας (JJ.CC) παλεύει με ενθουσιασμό και μαχητικότητα. Σύντομα το όνομά της αγκαλιάζεται από τις νέες και τους νέους κομμουνιστές και από το ίδιο το ΚΚΙ. Για αυτό το λόγο, σε ηλικία 20 ετών, τον Ιούλιο του 1931, θα επιλεγεί από το ΚΚΙ να σπουδάσει στη Μαρξιστική- Λενινιστική Σχολή της ΕΣΣΔ στη Μόσχα. Επιστρέφοντας στην Ισπανία εντάσσεται στην Κομμουνιστική Νεολαία Καταλονίας και τον Φεβρουάριο του 1933 εκλέγεται Γενική Γραμματέας.

Η Λίνα συμμετέχει με το όπλο στο χέρι στα επαναστατικά γεγονότα του Οκτωβρίου του 1934, στα οδοφράγματα της Ραμπασάδα και στην ένοπλη σύγκρουση στο Σαν Κουγάτ, στη Βαρκελώνη. Όταν το επαναστατικό κίνημα απέτυχε, η Λίνα Όντενα βγήκε στην παρανομία και εργαζόταν για τη Διεθνή Κόκκινη Βοήθεια. Μέχρι που εντοπίστηκε τον Αύγουστο του 1935 και συνελήφθη από την αστυνομία. Μόλις αποφυλακίστηκε, ταξίδεψε στην Κοπεγχάγη με την ισπανική αντιπροσωπεία για να συμμετάσχει στο IV Συνέδριο της Κομμουνιστικής Διεθνούς Νέων. Ήταν το Συνέδριο με το οποίο αποφασίστηκε η ένωση με άλλες επαναστατικές νεολαίες. Αυτό το καθήκον μπαίνει μπροστά για τη Λίνα.

Δίπλα στην Πασιονάρια, σε συγκέντρωση στην Μαδρίτη,
τον Φεβρουάριο του 1936

Στην εκλογική εκστρατεία του Φεβρουαρίου του 1936, βρίσκεται στο πλευρό της Ντολόρες Ιμπαρούρι στις μεγάλες συγκεντρώσεις στις Αστούριες, στην Ανδαλουσία, στην Μαδρίτη. Πρόσωπο αναφοράς για την νεολαία της Ισπανίας, εργάζεται καθημερινά με όλες της τις δυνάμεις για την ενοποίηση της κομμουνιστικής και σοσιαλιστικής νεολαίας. Παράλληλα είναι Γενικός Γραμματέας της Εθνικής Επιτροπής Αντιφασιστριών Γυναικών. Η δουλειά της αποδίδει και έτσι τον Μάρτιο του 1936, ιδρύεται η Ενωμένη Σοσιαλιστική Νεολαία (JSU).

Επόμενο βήμα η προετοιμασία του Εθνικού Συνεδρίου Ενοποίησης της Μαρξιστικής Νεολαίας Ισπανίας. Για να πραγματοποιηθεί ήταν απαραίτητο να οργανωθούν συνέδρια σε επαρχιακό επίπεδο. Αυτός ήταν ο λόγος που η Λίνα Όντενα βρέθηκε στην Αλμερία τις πρώτες μέρες του Ιουλίου του 1936.

Στις 18 Ιουλίου του 1936 ξεκινά η επίθεση της φασιστικής αντίδρασης. Με τον κομμουνιστή βουλευτή Αντριάνο Ρομέρο οργανώνουν την ένοπλη υπεράσπιση της Δημοκρατίας. Η ίδια μπαίνει επικεφαλής ταξιαρχίας που απαρτίζεται κυρίως από αεροπόρους από τη βάση Αρμίγια (επαρχία Γρανάδα), για αυτό και θα αποθανατιστεί στην τελευταία της φωτογραφία με την στολή της αεροπορίας. Αναλαμβάνει μια σειρά επιχειρήσεων για την υπεράσπιση των ισπανικών πόλεων από τη φασιστική λαίλαπα, όπως στο Μοτρίλ και στο Γκουαδίξ (επαρχία Γρανάδα). Στο τελευταίο, μαζί με τον βουλευτή του Λαϊκού Μετώπου από τη Γρανάδα Αντόνιο Πρέτελ μεταφέρουν το στρατιωτικό επιτελείο με σκοπό την ανακατάληψη της Γρανάδα από τα βορειοανατολικά. Φασιστικές Λεγεώνες και Φαλαγγίτες έχουν καταλάβει την πόλη και το στρατηγικής σημασίας Εργοστάσιο Πυρίτιδας. Απέναντί τους έχουν τις ταξιαρχίες των Δημοκρατικών με αγωνιστές διαφορετικής πολιτικής προέλευσης: συνδικαλιστές από το UGT, αναρχικούς από το CNT, ναύτες από το λιμάνι της Αλμερίας, στρατιώτες από την Καρχηδόνα και το Αλικάντε, κομμουνιστές.

Δύο από τις τις τελευταίες της φωτογραφίες στο μέτωπο της Γρανάδα
(24 Ιουλίου- 14 Σεπτεμβρίου 1936), με το έμβλημα των αεροπόρων της βάσης Αρμίγια

Στις 28 Ιουλίου το δημοκρατικό επιτελείο αποφασίζει να ξεκινήσει την πορεία προς την Γρανάδα. Στο Ουέτορ ντε Σαντιγιάν, από τις δύο πλευρές του ποταμού Ντάρρο ακολουθούν σκληρές μάχες με κανόνια, με όλμους και από αέρα, με τους Φαλαγγίτες του φασίστα Νεστάρες. Η Λίνα Όντενα στέλνει συνεχώς ανταπόκριση, πληροφορίες και φωτογραφίες, από το μέτωπο της περιοχής στην κομμουνιστική εφημερίδα Mundo Obrero, ως μέλος της συντακτικής ομάδας.

Το πρωί της 14^ης Σεπτεμβρίου 1936 με όχημα με τα διακριτικά του τάγματός της φεύγει από το αρχηγείο του Γκουαδίξ για να έρθει σε επαφή με τις μονάδες των δημοκρατικών του Ιζναγιοζ και του Ντειφόντες. Σε παράκαμψη όμως που κάνει ο σύντροφος οδηγός για να αποφύγει έναν κατεστραμμένο δρόμο, πέφτει σε σημείο ελέγχου των φασιστών, στο σημείο Cuesta de las Cabezas. Όταν αντιλήφθηκε ότι οι Φαλαγγίτες την είχαν περικυκλώσει, για να μην πέσει στα χέρια τους, έβγαλε το περίστροφό της και αυτοκτόνησε. Στις 22 Σεπτεμβρίου η Mundo Obrero αναφέρει ότι το σώμα της έγινε τρόπαιο στα χέρια των φασιστών που το περιέφεραν στους δρόμους της Γρανάδα.

Αυτό όμως που αποτυπώνεται σε όλες τις ισπανικές εφημερίδες είναι η αναγνώριση του αγώνα της νεαρής αυτής κομμουνίστριας και ο θρήνος για την απώλειά της από τους αγρότες της Γρανάδα, από τους ναύτες του Λιμπερτάδ, από τους αεροπόρους της ταξιαρχίας της, από όλο τον δημοκρατικό κόσμο. Η Λίνα Όντενα αποτέλεσε σύμβολο στον αγώνα κατά του φασισμού, σύμβολο στον αγώνα των αντιφασιστριών γυναικών, το όνομά της ταυτίστηκε με τον βροντερό ήχο από τις αλυσίδες που σπάνε για κάθε γυναίκα που χειραφετείται και απελευθερώνεται από τα διπλά δεσμά πατριαρχίας- καπιταλισμού.

Ρεπορτάζ για τις γυναίκες του τάγματος Λίνα Όντενα
που συγκροτήθηκε στη Μαδρίτη μετά τον θάνατό της

Στις 22 Οκτωβρίου του 1936, συγκροτήθηκε στη Μαδρίτη το τάγμα Λίνα Όντενα. Αποτελούταν από εθελόντριες γυναίκες μεταξύ 20 και 35 ετών και ανέλαβε την άμυνα της πόλης από την φασιστική επίθεση.

Από τα τόσα και τόσα αφιερώματα, άρθρα και ποιητικές συλλογές που δημοσιεύτηκαν για να τιμήσουν την κομμουνίστρια Λίνα Όντενα, παραθέτουμε τα λόγια της Ντολόρες Ιμπαρούρι στην Mundo Obrero της 23^ης Σεπτεμβρίου 1936 και το ποίημα του κομμουνιστή ποιητή Πέδρο Γκαρφίας (1901-1967):

«… Η Λίνα Όντενα ήταν για κάθε μια από εμάς η αδερφή, η φίλη, η συντρόφισσα. Πόσο δύσκολο είναι να παραιτηθούμε από το να περιμένουμε να την δούμε, να ακούσουμε τη φωνή της, με τη δυνατή καταλάνικη προφορά, να μιλάει για τη δουλειά, για την οργάνωση της νίκης, τους αποφασιστικούς θριάμβους ενάντια στον φασισμό!

Λίνα αγαπημένη…Τα μάτια μου θολώνουν από τα δάκρυα και δεν ντρέπομαι που κλαίω γιατί κλαίω για σένα. Για σένα, που ήσουν για εμάς μια πηγή ελπίδας για το τιτάνιο έργο της μόρφωσης της νεολαίας. Για σένα που ήσουν η πιο αγαπημένη μας συντρόφισσα, η αδερφή μας…

Ήσουν η πρώτη σε αυτοθυσία, στην πολιτική δουλειά.  Η Λίνα Όντενα δεν παζάρεψε ποτέ για καμία θυσία της. Παρά το νεαρό της ηλικίας της, ήξερε καλά τον πόνο της φυλακής, την παρανομία, τα βάρβαρα βασανιστήρια…Ήξερε, τις αξέχαστες μέρες του Οκτώβρη, να πιάνει το πόστο της και όπως τώρα να κρατάει το τουφέκι…Είχε τραυματιστεί. Μα όταν θυμόταν εκείνα τα γεγονότα, το πώς το ‘βαλαν στα πόδια οι δυνάμεις της αντίδρασης μπροστά στην προέλαση μιας ομάδας συντρόφων μας, στην οποία ήταν η ίδια η ψυχή, οπλισμένη με τουφέκια που είχαν πάρει από τη Βαρκελώνη, γελούσε με όλο της το είναι, με το μεταδοτικό της γέλιο και τα μάτια της έλαμπαν από ενθουσιασμό και από τον πυρετό του αγώνα.

Ο θάνατός της ήταν μια πράξη ηρωική. Γυναίκες όπως η Αΐντα Λαφουέντε*, η Λίνα Όντενα, μόνο προσφέρουν στον λαό, που περνά τη ζωή του με συνεχείς θυσίες, με ανώνυμους ηρωισμούς, με μεγαλειώδη αυτοθυσία. Θυμόταν πάντα την Αΐντα Λαφουέντε και, όπως κι εκείνη, ήξερε πώς να πεθάνει, με μια πράξη που την πέρασε στην αθανασία, έτσι ώστε το όνομά της να μείνει για πάντα αγκυροβολημένο στην επαναστατική ιστορία της Ισπανίας.

Ένιωθε όπως κανείς άλλος αγάπη για την γη της, την Καταλονία της, την οποία ονειρευόταν ελεύθερη εθνικά και κοινωνικά. Αλλά η βαθιά ταξική της συνείδηση την έκανε παράλληλα να αγωνίζεται για την απελευθέρωση του λαού της, για την απελευθέρωση όλων των λαών, όλων των καταπιεσμένων. Το εγκληματικό πραξικόπημα την βρήκε στην Αλμερία, και εκείνη, καταλανή, ένθερμη υπερασπίστρια του δίκιου της Καταλονίας, σκέφτηκε ότι το επαναστατικό της καθήκον ήταν να βρίσκεται στο πλευρό των ανδαλουσιανών αδερφών, να τους ενθαρρύνει με το παράδειγμά της, να δώσει την ίδια της τη ζωή αν χρειαστεί για την επανάσταση.

Με τον σύντροφό μας Πρέτελ διοικούσε μια ταξιαρχία: την ταξιαρχία που είχε φτάσει έξω από τη Γρανάδα. Χαράματα ξεκίνησε με έναν σύντροφο με το αμάξι. Τους κυνήγησαν και έπεσαν σε έδαφος εχθρικό. Αμύνθηκαν. Εξάντλησαν όλες τις σφαίρες από τα πιστόλια τους, πυροβολώντας ενάντια στον εχθρό που περικύκλωνε το αμάξι. Τον έκαναν να πληρώσει ακριβά. Η τελευταία σφαίρα ήταν για εκείνη. Δεν ήθελε να πέσει στα χέρια του εχθρού και αυτοπυροβολήθηκε. Το σώμα της το μετέφερε ο εχθρός σαν τρόπαιο στη Γρανάδα.

Οι εργάτες, οι αγρότες, οι στρατιώτες, οι ναύτες και οι αεροπόροι που πολέμησαν μαζί της, που την έβλεπαν σαν κομμάτι του εαυτού τους, σφίγγουν σήμερα με πόνο τις γροθιές τους και, γεμάτοι θλίψη, υπόσχονται να εκδικηθούν για αυτήν. Θα το καταφέρουν! Και αύριο, όταν οι ήχοι του θριάμβου από τα τραγούδια του λαού που θα συντρίψει τον φασισμό θα πλημμυρίσουν τους δρόμους της Γρανάδα και οι σημαίες της νίκης θα κυματίζουν θριαμβευτικά στο Αλκάθαρ**, μνημείο περασμένου μεγαλείου, η θύμηση της Λίνα Όντενα, της νέας κομμουνίστριας που έδωσε τη ζωή της για την απελευθέρωση της Γρανάδα, θα ζει μέσα σε όλα, δείχνοντας στις επόμενες γενιές τον τόσο δύσκολο δρόμο που έπρεπε να διανυθεί για την κατάκτηση της ελευθερίας.

Λίνα Όντενα! Οδηγέ της νεολαίας! Αξιοθαύμαστο παράδειγμα ηρωισμού, άρνησης, θυσίας: μπροστά στο θυσιασμένο σώμα οι σημαίες μας υποκλίνονται με τιμή και οδύνη. Έχεις περάσει πλέρια στην αθανασία. Αύριο, όταν οι δήμιοι σου θα έχουν ισοπεδωθεί, θα καταθέσουμε στην ελεύθερη γη της Γρανάδα που θα σκεπάζει το κορμί σου, τα λουλούδια της αγάπης μας, πάντα ζωντανά από τη στοργή μας. Θα σε θυμόμαστε πάντα και το όνομά σου θα είναι σημαία για όλες τις γυναίκες που αγωνίζονται ενάντια στον φασισμό, που αγωνίζονται ενάντια στην καταπίεση!»

Για τη Λίνα Όντενα

Μήτε τρόμος στα μάτια της

κι ούτε τρέμει το σώμα της

Μπροστά στο θάνατο, ήρεμη,

ήρεμη και σοβαρή μπρος στο μυστήριο.

Σφαίρα τη σφαίρα έριξε με το όπλο της

πάνω στον μοχθηρό φασισμό.

Μόνο μια σφαίρα άφησε

για το δικό της στήθος.

Λίνα Όντενα! τόσο τρυφερή, τόσο κορίτσι,

και ήδη σύντροφος του λαού!

Γιατί ήσουνα στάχυ της γης

γιατί ήσουνα του ανέμου στεναγμός

γιατί ήσουνα αφρός της θάλασσας

κι ακτίνα φως του ουρανού

Λίνα Όντενα!

κλαίνε με παράπονο

η γη και το νερό και ο αέρας και η φωτιά!

Λίνα Όντενα, τόσο τρυφερή, τόσο κορίτσι

και ήδη συντρόφισσα του λαού!

 

* Η Αΐντα Λαφουέντε, ηρωίδα της επανάστασης των Αστούριας, μέλος της κομμουνιστικής νεολαίας, έχασε τη ζωή της μετά από πολύωρη μάχη με τις λεγεώνες της αντίδρασης, προκαλώντας στους τελευταίους μεγάλες απώλειες.

** Αναφέρεται στην ανεπιτυχή πολιορκία από τους Δημοκρατικούς του φασιστικού οχυρού Αλκάθαρ στο Τολέδο.

Πηγές:

https://granmarchahaciaelcomunismo.wordpress.com/

http://granadamemoriahistorica.es/

http://www.elindependientedegranada.es/

Διαβάστε ακόμα για ισπανικό εμφύλιο:

Ένας άγνωστος καπετάνιος ήρωας του ισπανικού εμφυλίου

Απεβίωσε ο Χοσέπ Αλμουδέβερ Ματέου, τελευταίο μέλος των Διεθνών Ταξιαρχιών