Νατζί Αλ-Αλί: η τέχνη του όπλο για την απελευθέρωση της Παλαιστίνης

Νατζί Αλ-Αλί, Παλαιστίνιος δημιουργός κόμικς. Θεωρείται ένας απ’ τους μεγαλύτερους στο είδος του με χιλιάδες έργα στο ενεργητικό του. Δημιουργός του διάσημου Χαντάλα, ενός παιδιού ξυπόλητου, με φθαρμένα ρούχα, σύμβολο των φτωχών λαϊκών στρωμάτων της Παλαιστίνης.

Στις 22 Ιούλη του 1987 πυροβολείται έξω απ’ τα γραφεία της εφημερίδας που δούλευε στο Λονδίνο. Κατέληξε σε νοσοκομείο 5 εβδομάδες αργότερα, στις 29 Αυγούστου. Απ’ την πρώτη στιγμή θεωρήθηκε ότι πίσω απ’ τη δολοφονία ήταν η Μοσάντ, ενδεχομένως κι η ΟΑΠ, κανείς όμως δεν ταυτοποιήθηκε ποτέ. Η υπόθεση ξανάνοιξε το 2017 χωρίς όμως και πάλι να αποδοθούν κατηγορίες σε κάποιον.

Ο Νατζί Αλ-Αλί γεννήθηκε το 1938 στο χωριό ΑλΣατζάρα στη Γαλιλαία, στην Παλαιστίνη. Με το ξέσπασμα της Νάκμπα το 1948 η οικογένεια του, όπως και χιλιάδες Παλαιστίνιοι αναγκάστηκαν να πάρουν το δρόμο της προσφυγιάς. Εγκαταστάθηκαν στο στρατόπεδο προσφύγων Αϊναλ-Χίλγουε, στον νότιο Λίβανο.

Αποφοίτησε απ’ το σχολείο το 1951, έπειτα εργάστηκε στη συγκομιδή ελιάς και πορτοκαλιών μέχρι που μετακόμισε στην Τρίπολη και πήρε πτυχίο μηχανικού αυτοκινήτων. Το 1959 μπήκε στη σχολή Καλών Τεχνών της Βηρυτού. Ως μέλος του Αραβικού Εθνικιστικού Κινήματος είχε διαρκώς «ενοχλήσεις» απ’ την λιβανέζικη μυστική υπηρεσία και συνελήφθη αρκετές φορές στο πρώτο έτος. Μετά από λίγο αναγκάστηκε να φύγει απ’ τη σχολή.

Το 1961 συνελήφθη στον Λίβανο και πέρασε 25 μέρες φυλακή ως πολιτικός κρατούμενος. Κατά την κράτησή του ζωγράφιζε πάνω σε ό,τι έβρισκε, χαρτί, τους τοίχους του κελιού, τα ρούχα. Μετά την απελευθέρωσή του δίδαξε ως καθηγητής ζωγραφικής. Ο Γασάν Καναφάνι ήταν ο πρώτος που δημοσίευσε τα σκίτσα του στο περιοδικό Αλ-Χουρίγια το 1962. Απ’ το 1963 κι έπειτα, χάρη στη βοήθεια του Καναφάνι, εργάστηκε σε διάφορες κουβεϊτιανές και λιβανέζικες εφημερίδες ως συντάκτης, κομικογράφος, σχεδιαστής. Απ’ το 1974 κι έπειτα η φήμη του μεγάλωσε σε όλον τον αραβικό κόσμο. 

Κρατήθηκε για ένα σύντομο διάστημα όταν το Ισραήλ εισέβαλε στον Λίβανο το 1982. Ξαναγύρισε στο Κουβέιτ και μετά στο Λονδίνο για να δουλέψει για την εκεί αγγλική έκδοση της «Αλ Καμπάς» όπου και παρέμεινε μέχρι τη δολοφονία του το 1987.

Ο πόλεμος των 6 ημερών είχε τεράστιο αντίκτυπο πάνω του. Οι αραβικές δυνάμεις κατέρρευσαν, το Ισραήλ κατέλαβε το Όρος Σινά, τα υψίπεδα του Γκολάν, τη Γάζα και την Ανατολική Ιερουσαλήμ. Πάνω από 300.000 Παλαιστίνιοι εκτοπίστηκαν και έγιναν πρόσφυγες. Η ήττα αυτή έδρασε καταλυτικά στον Αραβικό κόσμο. Υπό αυτές τις συνθήκες εμπνεύστηκε τη δημιουργία ενός νέου χαρακτήρα, του Χαντάλα (από τη λέξη χάνταλ, ένα φυτό με πικρή γεύση).

«Αυτός ο χαρακτήρας ζωντάνεψε μέσα απ’ τη ζωή μου στο στρατόπεδο, ένα τυπικό παιδί εκείνων των ημερών· ξυπόλητο, άπορο, στερημένο. Δημιούργησα αυτόν τον χαρακτήρα έτσι ώστε να μην ξεχάσω ποτέ από πού είμαι».

Ο Χαντάλα του Νάτζι απεικονίζει ένα δεκάχρονο παιδί που δεν μεγαλώνει ποτέ, μόνιμα με την πλάτη γυρισμένη και τα χέρια δεμένα πίσω του. Ενώ κι ο ίδιος συμφώνησε ότι το να μη μεγαλώνεις είναι «ενάντια στους νόμους της φύσης» είπε ότι ένα παιδί χωρίς πατρίδα ήταν επίσης κάτι ενάντια στους νόμους της φύσης. Εξήγησε ότι κι ο ίδιος ήταν 10 χρονών όταν ξεριζώθηκε απ’ την Παλαιστίνη και πως «δεν θα μεγαλώσει» μέχρι να γυρίσει στην πατρίδα του.

Μερικοί ακόμα γνωστοί χαρακτήρες του είναι η Φατίμα, μια Παλαιστίνια γυναίκα που αρνείται να συμβιβαστεί, η οποία είχε ένα όραμα σχετικά με τον παλαιστινιακό σκοπό και την επίλυσή του – παντρεμένη με έναν ψηλό, αδύνατο, σκληρά εργαζόμενο άντρα, με μακρύ μουστάκι· γνωστός επίσης είναι ο χαρακτήρας ενός χοντρού άντρα, που αντιπροσώπευε τους οπορτουνιστές Άραβες ηγέτες, και τέλος, ο χαρακτήρας ενός ισραηλινού στρατιώτη που στέκεται εξαγριωμένος καθώς παλαιστίνια παιδάκια του πετάνε πέτρες.

Ο Νάτζι χρησιμοποίησε την πένα του στην πάλη για την απελευθέρωση της πατρίδας του, της Παλαιστίνης. Χάρη στον σαρκασμό και τη θαρραλέα κριτική του, έγινε γρήγορα γνωστός στον αραβικό κόσμο. Κατεύθυνε την καυστική κριτική του κατά της ισραηλινής κατοχής, κατά της αμερικανικής πολιτικής στη Μέση Ανατολή και κατά των αραβικών καθεστώτων όπου τους καταδείκνυε ως προδότες και δολοπλόκους απέναντι στην Παλαιστίνη.  

Για τον ίδιο, ήταν οι φτωχοί εκείνοι που υπέφεραν περισσότερο απ’ την ισραηλινή κατοχή. «Με κατηγορούν ότι μεροληπτώ και δεν το αρνούμαι. Δεν είμαι ουδέτερος, είμαι στο πλευρό των φτωχών», έγραφε.   

Μετά τη δολοφονία του, ιδρύθηκε στη μνήμη του το «Πολιτιστικό Κέντρο Νατζί Αλ-Αλί» στη Βυρηττό, τον υποδύθηκε γνωστός Αιγύπτιος ηθοποιός σε ομώνυμο έργο το 1991 και τέλος, ο Ιορδανός σκηνοθέτης Χάνα αλ-Ραμλί έφτιαξε ένα μικρό ντοκιμαντέρ για τον «Χαντάλα».