Αναδημοσίευση από: ΛΕΥΚΑΔΙΤΙΚΑ ΝΕΑ
Η φωτογραφία μας στάλθηκε πριν λίγο καιρό από αναγνώστριά μας. Είναι η μία από τις δύο φωτογραφίες που έχουν δει ως ώρας το φως της δημοσιότητας με το Πεντοφάναρο στην κεντρική πλατεία της πόλης της Λευκάδας και τα κομμένα κεφάλια ανταρτών του Αρχηγείου Ξηρομέρου – Λευκάδας του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας μετά την μάχη της Πούντας, τον Ιούνη του 1947. Κρίνοντας από την ευκρίνεια, αλλά και από το σπίτι όπου βρέθηκε η φωτογραφία, πιστεύουμε ότι πρόκειται για ανατύπωση της πρωτότυπης ασπρόμαυρης φωτογραφίας.
Πρόκειται για ένα τραγικό και συνάμα ηρωικό κομμάτι της σύγχρονης ιστορίας του τόπου μας. Μια ιστορία που γράφτηκε με αίμα. Που δε σβήνεται εύκολα με γομολάστιχα και προπαντός δεν επιδέχεται πανωγράψιμο. Όσο για τα «περί αναμοχλεύσεως των πολιτικών παθών» που προσωπικά όλο και πιο συχνά ακούμε τώρα τελευταία ή τα περί εξίσωσης των αγριοτήτων ένθεν κακείθεν κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου, δεν είναι τίποτα άλλο παρά η προσπάθεια που εναγωνίως καταβάλλεται για την εξίσωση των «δύο άκρων», όπου εξομοιώνεται η «κόκκινη» και η «λευκή» τρομοκρατία, δίνοντας την ευκαιρία σε ακροδεξιά μορφώματα να εκφράσουν τις αντικομμουνιστικές και φασιστικές τους ιδέες.
Κι αυτό δεν έγινε μόνο στο νησί μας, τη Λευκάδα, αλλά και σε πολλά άλλα μέρη της χώρας μας όπου είχε δράση ο Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας.
«Ξέρετε είναι πάρα πολύ απλό να υποταχτείς. Πας στον αφέντη, στο καπετάνιο, και ζητάς συγνώμη ταπεινά. Γίνεσαι άνθρωπός του. Γίνεσαι χαφιές του. Γίνεσαι οτιδήποτε. Πάντα βρίσκεις τρόπο. Άμα θέλεις να υποταχτείς πάντα βρίσκεις τρόπο. Και θα σε καλοδεχτεί ο άλλος. Το θέμα είναι να μένεις προσκολλημένος στο δίκιο. Να δεις την υπόθεση των φτωχών. Σ΄ αυτό που βρίσκουνε αφύσικο, που βρίσκουνε ανάξιο, να ζει κανείς αυτό. Μια κατάσταση όπου το δίκιο υπάρχει μονάχα για τον πλούσιο. Δεν υπάρχει για το φτωχό. Εκεί σηκώνεις ανάστημα. Υπομένεις τα όσα υπομένεις. Το ξέρεις – όλοι το ξέρουνε. Όλοι απ΄ αυτούς το ξέρουν ότι κάπου θα τελειώσει άσχημα αυτή η ιστορία. Ο συσχετισμός της δύναμης είναι τέτοιος. Το σηκώνω κεφάλι απέναντι σε ένα τόσο άδικο και τόσο σκληρό αφέντη θέλει πάρα πολύ μεγάλη τόλμη. Και φυσικά δεν φοβούνται το θάνατο. Ή μάλλον βάζουνε και το θάνατο μέσα στο πολιτικό μήνυμα που θέλουνε να μας αφήσουν. Με αυτό το μαρτυρικό θάνατο θέλουνε να μας πούνε κάτι…
Όταν περιμένεις ένα θάνατο σε τελευταία ανάλυση καλύτερα να τον περιμένεις λεβέντικα με το τουφέκι στο χέρι. Παρά να περιμένεις πότε θα ρθούνε για να σε πάρουν. Μερικοί λένε ότι αυτό δεν είναι… – τώρα σύγχρονοι ιστορικοί ασχολούνται και σου λένε κάτι αγροτικές διαμάχες κάτι το ένα κάτι το άλλο. Όχι μία ταξική διαμάχη ήτανε. Καθαρή. Οι πλούσιοι ενάντια στους φτωχούς. Και μη μου πει κανείς ότι αυτοί, οι οπλοφόροι, ήτανε κι αυτοί αγρότες κλπ. Ξέρετε, από κει αντλεί και ο άλλος, παίρνει ανθρώπους και τους κάνει εγκληματίες…
Δυσκολευόμαστε να πιστέψουμε αυτά που γίνανε εκείνο το διάστημα. Σήμερα μας κάνει εντύπωση που βλέπουμε στο ισλαμικό κράτος αποκεφαλισμούς. Μας είναι πολύ δύσκολο να πιστέψουμε ότι αυτά τα πράγματα γινόντουσαν. Ότι τα κεφάλια τα πηγαίνανε βόλτα. Ότι τα κεφάλια τα εκθέτανε. Τα χέρια, όπως το χέρι του Ποδιά, το κρεμάγανε. Το φέρναν γύρω στα χωριά. Τα πτώματα των σκοτωμένων, τα ακέφαλα, τα κρεμάγανε ανάποδα στους στύλους στις εξόδους των πόλεων. Και υποχρέωναν τα σχολεία να περνάνε από μπροστά και να τους φτύνουν. Κι αλοίμονο στο μαθητή που δεν θα έφτυνε. Το ξεπέρασαν τότε οι τρομοκράτες της λευκής τρομοκρατίας σε βία το ισλαμικό κράτος. Όσοι έχουν ασχοληθεί με τα πράγματα ή όσοι θυμούνται εικόνες από εκείνο τον καιρό λένε «τι λες παιδί μου, αυτά τα είδαμε και με το παραπάνω…»».
[Αφήγηση του ιστορικού Γιώργου Μαργαρίτη στο ντοκιμαντέρ του Κώστα Νταντινάκη «Ο Ελκόμενος επί κρημνού, Κρήτη, 1947»]
Τη φωτογραφία την είδαμε για πρώτη φορά δημοσιευμένη στη σελ. 128 του Λευκώματος του Πανταζή Ν. Παπαδάτου «Ήρωες και Μάρτυρες της Λευκάδας» (Εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα 1982) με την εξής περιγραφή:
«Τα κεφάλια
1. Νίκος Γαζής, Παπλογιάννης, 2. Κώστας Ζακυνθινός, Ρέντζος, 3. Γεράσιμος Θερμός, Τιλίλας, 4. Γιάννης Κοντογεώργης, Μπαλέρτας, 5 Τάσος Θωμά Μανωλίτσης, Βρακάς, 6. Παπαδόπουλος Ζώης, 7. Μίνος Παναγιώτης, κομματικός υπεύθυνος από τη Μερόπη Πωγωνίου Ιωαννίνων.
Εφτά ιερά ονόματα – εφτά ξακουστά παλικάρια, μέλη του ΚΚΕ. Ήταν μέλη και στελέχη των λευκαδιτών αγωνιστών που τον Ιούνη του 1947 πέρασαν στην Ακαρνανία για να δημιουργήσουν βάση του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας».
«Και σ΄ ένα δέντρο φουντωτό με τα πολλά κλωνάρια
Η φωτογραφία μας στάλθηκε πριν λίγο καιρό από αναγνώστριά μας. Είναι η μία από τις δύο φωτογραφίες που έχουν δει ως ώρας το φως της δημοσιότητας με το Πεντοφάναρο στην κεντρική πλατεία της πόλης της Λευκάδας και τα κομμένα κεφάλια ανταρτών του Αρχηγείου Ξηρομέρου – Λευκάδας του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας μετά την μάχη της Πούντας, τον Ιούνη του 1947. Κρίνοντας από την ευκρίνεια, αλλά και από το σπίτι όπου βρέθηκε η φωτογραφία, πιστεύουμε ότι πρόκειται για ανατύπωση της πρωτότυπης ασπρόμαυρης φωτογραφίας.
Πρόκειται για ένα τραγικό και συνάμα ηρωικό κομμάτι της σύγχρονης ιστορίας του τόπου μας. Μια ιστορία που γράφτηκε με αίμα. Που δε σβήνεται εύκολα με γομολάστιχα και προπαντός δεν επιδέχεται πανωγράψιμο. Όσο για τα «περί αναμοχλεύσεως των πολιτικών παθών» που προσωπικά όλο και πιο συχνά ακούμε τώρα τελευταία ή τα περί εξίσωσης των αγριοτήτων ένθεν κακείθεν κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου, δεν είναι τίποτα άλλο παρά η προσπάθεια που εναγωνίως καταβάλλεται για την εξίσωση των «δύο άκρων», όπου εξομοιώνεται η «κόκκινη» και η «λευκή» τρομοκρατία, δίνοντας την ευκαιρία σε ακροδεξιά μορφώματα να εκφράσουν τις αντικομμουνιστικές και φασιστικές τους ιδέες.
Κι αυτό δεν έγινε μόνο στο νησί μας, τη Λευκάδα, αλλά και σε πολλά άλλα μέρη της χώρας μας όπου είχε δράση ο Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας.
«Ξέρετε είναι πάρα πολύ απλό να υποταχτείς. Πας στον αφέντη, στο καπετάνιο, και ζητάς συγνώμη ταπεινά. Γίνεσαι άνθρωπός του. Γίνεσαι χαφιές του. Γίνεσαι οτιδήποτε. Πάντα βρίσκεις τρόπο. Άμα θέλεις να υποταχτείς πάντα βρίσκεις τρόπο. Και θα σε καλοδεχτεί ο άλλος. Το θέμα είναι να μένεις προσκολλημένος στο δίκιο. Να δεις την υπόθεση των φτωχών. Σ΄ αυτό που βρίσκουνε αφύσικο, που βρίσκουνε ανάξιο, να ζει κανείς αυτό. Μια κατάσταση όπου το δίκιο υπάρχει μονάχα για τον πλούσιο. Δεν υπάρχει για το φτωχό. Εκεί σηκώνεις ανάστημα. Υπομένεις τα όσα υπομένεις. Το ξέρεις – όλοι το ξέρουνε. Όλοι απ΄ αυτούς το ξέρουν ότι κάπου θα τελειώσει άσχημα αυτή η ιστορία. Ο συσχετισμός της δύναμης είναι τέτοιος. Το σηκώνω κεφάλι απέναντι σε ένα τόσο άδικο και τόσο σκληρό αφέντη θέλει πάρα πολύ μεγάλη τόλμη. Και φυσικά δεν φοβούνται το θάνατο. Ή μάλλον βάζουνε και το θάνατο μέσα στο πολιτικό μήνυμα που θέλουνε να μας αφήσουν. Με αυτό το μαρτυρικό θάνατο θέλουνε να μας πούνε κάτι…
Όταν περιμένεις ένα θάνατο σε τελευταία ανάλυση καλύτερα να τον περιμένεις λεβέντικα με το τουφέκι στο χέρι. Παρά να περιμένεις πότε θα ρθούνε για να σε πάρουν. Μερικοί λένε ότι αυτό δεν είναι… – τώρα σύγχρονοι ιστορικοί ασχολούνται και σου λένε κάτι αγροτικές διαμάχες κάτι το ένα κάτι το άλλο. Όχι μία ταξική διαμάχη ήτανε. Καθαρή. Οι πλούσιοι ενάντια στους φτωχούς. Και μη μου πει κανείς ότι αυτοί, οι οπλοφόροι, ήτανε κι αυτοί αγρότες κλπ. Ξέρετε, από κει αντλεί και ο άλλος, παίρνει ανθρώπους και τους κάνει εγκληματίες…
Δυσκολευόμαστε να πιστέψουμε αυτά που γίνανε εκείνο το διάστημα. Σήμερα μας κάνει εντύπωση που βλέπουμε στο ισλαμικό κράτος αποκεφαλισμούς. Μας είναι πολύ δύσκολο να πιστέψουμε ότι αυτά τα πράγματα γινόντουσαν. Ότι τα κεφάλια τα πηγαίνανε βόλτα. Ότι τα κεφάλια τα εκθέτανε. Τα χέρια, όπως το χέρι του Ποδιά, το κρεμάγανε. Το φέρναν γύρω στα χωριά. Τα πτώματα των σκοτωμένων, τα ακέφαλα, τα κρεμάγανε ανάποδα στους στύλους στις εξόδους των πόλεων. Και υποχρέωναν τα σχολεία να περνάνε από μπροστά και να τους φτύνουν. Κι αλοίμονο στο μαθητή που δεν θα έφτυνε. Το ξεπέρασαν τότε οι τρομοκράτες της λευκής τρομοκρατίας σε βία το ισλαμικό κράτος. Όσοι έχουν ασχοληθεί με τα πράγματα ή όσοι θυμούνται εικόνες από εκείνο τον καιρό λένε «τι λες παιδί μου, αυτά τα είδαμε και με το παραπάνω…»».
[Αφήγηση του ιστορικού Γιώργου Μαργαρίτη στο ντοκιμαντέρ του Κώστα Νταντινάκη «Ο Ελκόμενος επί κρημνού, Κρήτη, 1947»]
Τη φωτογραφία την είδαμε για πρώτη φορά δημοσιευμένη στη σελ. 128 του Λευκώματος του Πανταζή Ν. Παπαδάτου «Ήρωες και Μάρτυρες της Λευκάδας» (Εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα 1982) με την εξής περιγραφή:
 |
| Πέντε από τους εφτά αντάρτες που κρέμασαν τα κεφάλια τους στο Πεντοφάναρο και σώζονται φωτογραφίες |
«Τα κεφάλια
1. Νίκος Γαζής, Παπλογιάννης, 2. Κώστας Ζακυνθινός, Ρέντζος, 3. Γεράσιμος Θερμός, Τιλίλας, 4. Γιάννης Κοντογεώργης, Μπαλέρτας, 5 Τάσος Θωμά Μανωλίτσης, Βρακάς, 6. Παπαδόπουλος Ζώης, 7. Μίνος Παναγιώτης, κομματικός υπεύθυνος από τη Μερόπη Πωγωνίου Ιωαννίνων.
Εφτά ιερά ονόματα – εφτά ξακουστά παλικάρια, μέλη του ΚΚΕ. Ήταν μέλη και στελέχη των λευκαδιτών αγωνιστών που τον Ιούνη του 1947 πέρασαν στην Ακαρνανία για να δημιουργήσουν βάση του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας».
«Και σ΄ ένα δέντρο φουντωτό με τα πολλά κλωνάρια
θα κάθονται στον ίσκιο του της Πούντας τα λιοντάρια.
Ο Ζώης Παπαδόπουλος κι ο Νίκος Παπλογιάννης
και ο Γεράσιμος Θερμός και ο Μπαλέρτας Γιάννης.
Με τις αρμάθες σταυρωτές, τ΄ αυτόματα στο χέρι,
Ο Ζώης Παπαδόπουλος κι ο Νίκος Παπλογιάννης
και ο Γεράσιμος Θερμός και ο Μπαλέρτας Γιάννης.
Με τις αρμάθες σταυρωτές, τ΄ αυτόματα στο χέρι,
για να κοιμούνται οι Γέροντες και να φυλάν καρτέρι.
Κι όταν σε δούνε κι έρχεσαι, για να σε χαιρετίσουν,
Θα ρίξουν δέκα μπαταριές να σε καλωσορίσουν.
Και θα σειστεί ο παράδεισος και τα πουλιά κι αηδόνια
θα τραγουδήσουνε γιατρέ για τα παλιά σου χρόνια.
Απόσπασμα από ποίημα του λαϊκού ποιητή Ζώη Φίλιππα από τον Δρυμώνα αφιερωμένο στο γιατρό Ξενοφώντα Γρηγόρη
Κι όταν σε δούνε κι έρχεσαι, για να σε χαιρετίσουν,
Θα ρίξουν δέκα μπαταριές να σε καλωσορίσουν.
Και θα σειστεί ο παράδεισος και τα πουλιά κι αηδόνια
θα τραγουδήσουνε γιατρέ για τα παλιά σου χρόνια.
Απόσπασμα από ποίημα του λαϊκού ποιητή Ζώη Φίλιππα από τον Δρυμώνα αφιερωμένο στο γιατρό Ξενοφώντα Γρηγόρη
Για τον λαό της Λευκάδας αυτο το γεγονός είναι μια φρικτή αποτύπωση των κάφρων του μοναρχοφασισμού. Στην λευκαδίτικη ιδιοσυγκρασία ποτέ δεν συγχωρέθηκε αυτή η πράξη που ακόμα και οι σκληροί αντίπαλοι του ΚΚΕ δεν επικρότησαν ως πράξη. Όσοι είναι από Λευκάδα σίγουρα θα έχουν μνήμες απο δακρυσμένα πρόσωπα και μόνο στην αναφορά αυτής της αποτρόπαιας πράξης.
ΑπάντησηΔιαγραφήΕκτός όσων έχουν γραφτεί για το λευκαδίτικο αντάρτικο, αξίζει να διαβαστεί το βιβλίο του Λευκαδίτη φιλόλογου-συγγραφέα Κ.Φωτεινού ΠΊΣΩ ΑΠΟ ΤΗΝ ΟΜΙΧΛΗ που αναφέρεται στο γεγονός με αποστασιοποιημένο τρόπο αλλά νομίζουμε εκφράζει την συλλογική μνήμη των Λευκαδιτών... Το πρωί έφευγαν οι ίσκιοι, έμπαιναν στα μουλωχτά μέσα στις μνήμες των ανθρώπων... Τιμή για πάντα στους αγωνιστές του τόπου μας, της αδάμαστης και αντιστεκόμενης Λευκάδας.
Γ. απο τον Πόρο