ΓΙΑ ΤΑ ΜΟΝΟΠΩΛΙΑ ΣΤΟ ΦΑΡΜΑΚΟ και το παράδειγμα της Κούβας

Παράλληλα με τις συνεχόμενες ειδήσεις για τα ψίχουλα – σε σχέση με τα κέρδη από την κλεμμένη υπεραξία των εργατών τους – που χαρίζουν οι «εθνικοί ευεργέτες» μας (βλ ΣΕΒ και Ένωση Ελλήνων Εφοπλιστών), ο αστικός τύπος δεν σταματά να διαφημίζει τους «κολοσσούς ευεργέτες» της φιλανθρωπίας: Τις γιγάντιες φαρμακοβιομηχανίες που βρίσκονται και αυτές στην πρώτη γραμμή για την διάσωση της ανθρωπότητας.

Επειδή ιδιαίτερα στις δύσκολες στιγμές είναι πολύ επικίνδυνο να ξεχνάμε, θα αναφέρουμε εδώ επιγραμματικά κάποια στοιχεία για το «φιλανθρωπικό έργο» ορισμένων από αυτούς τους κολοσσούς. Τρεις είναι αμερικανικές και δύο δυτικοευρωπαϊκές (Ελβετία): Johnson&Johnson, Pfizer, Merck&CO, Novartis, Roche. Η επιλογή, για να μην στενοχωρήσουμε κανένα ιμπεριαλιστικό ή ντόπιο επιτελείο ιδίως το βρετανικό, που έχει τις 57 από τις 166 φαρμακευτικές στην ευρωπαϊκή πλευρά, είναι ενδεικτική λόγω χώρου.

Η φαρμακοβιομηχανία βρίσκεται στις πρώτες θέσεις με τα υψηλότερα κέρδη. Από το 1980 τα κέρδη τους είναι σταθερά ανοδικά: ίσως θυμούνται οι περισσότεροι από εμάς τα άρθρα που γράφονταν για τον σίγουρο χρυσό πακτωλό από την επιδημία του H1N1 το 2009.

Αυτές οι πέντε γιγάντιες φαρμακοβιομηχανίες, με ενάμισι σχεδόν αιώνα ιστορίας η καθεμιά, έχουν τιμήσει κάθε στάδιο της καπιταλιστικής υποδούλωσης της εργασίας: από τον ελεύθερο συναγωνισμό μέχρι την δημιουργία μονοπωλιακών ενώσεων και την πλήρη κυριαρχία του χρηματιστικού κεφαλαίου. Με τις πιο πρόσφατες εξαγορές τους και συγχωνεύσεις τους, η συγκέντρωση των εργατών για το 2019 σε παγκόσμιο επίπεδο (θυγατρικές-κτλ) είναι οι εξής:

Johnson&Johnson 132.000 εργαζόμενοι

Pfizer                     88.300  εργαζόμενοι

Merck & CO            71.000  εργαζόμενοι

Novartis                 103.914 εργαζόμενοι

Roche                     98.000  εργαζόμενοι

Μπορούμε από αυτά μόνο τα νούμερα να υποψιαστούμε τις παραγωγικές τους δυνατότητες, αλλά δεν φτάνουν μόνο αυτά.

Γιατί στο είδος αυτό των «μεικτών», συνδυασμένων επιχειρήσεων- η Johnson&Johnson π.χ παράγει από ιατρικοτεχνικό εξοπλισμό και φάρμακα μέχρι αναλώσιμα, καλλυντικά κλπ- Υπάρχει τέτοια δυνατότητα βελτίωσης του τεχνικού εξοπλισμού και της τεχνογνωσίας  που η παραγωγή κυριολεκτικά θα μπορούσε να καλύψει πολλαπλές φορές τις ανάγκες σχεδόν όλης της ανθρωπότητας.

Επειδή όμως το φάρμακο στον καπιταλισμό και πόσο μάλλον στον μονοπωλιακό καπιταλισμό δεν είναι μόνο αξία χρήσης αλλά εμπόρευμα και οι ιδιοκτήτες ή τα στελέχη των φαρμακοβιομηχανιών δεν θέλουν να σώσουν τον κόσμο αλλά να βγάλουν κέρδη, έτσι κι αυτή η παραγωγική δυνατότητα υποτάσσεται στον παράγοντα κέρδος.

Ας δούμε τα κέρδη τους για το 2019:

Johnson&Johnson:  81 δις δολάρια

Pfizer:                      51, 8 » »

Merck&CO:               43, 2 » »

Novartis:                  47  » »

Roche:                      14, 1 » »

Τι μπορούν να γίνουν όλα αυτά τα συσσωρευμένα κέρδη; Μα έρευνα και ανάπτυξη, μπορεί να πει κάποιος καλοπροαίρετος ή κακοπροαίρετος απολογητής του καπιταλισμού και της χρηματιστικής κυριαρχίας.

Πραγματικά και στις πέντε φαρμακοβιομηχανίες ξοδεύονται πολλά δις δολάρια σε τεχνικές τελειοποιήσεις και σε διπλώματα ευρεσιτεχνίας. Οι δαπάνες τους όμως στην έρευνα για την παραγωγή νέων φαρμάκων δεν ξεπερνά κατά μέσο όρο το 1,3%. Γιατί; Γιατί έχουν μεγάλο οικονομικό κίνδυνο ή επειδή είναι οικονομικά- από κερδοσκοπικής δηλαδή άποψης- ασύμφορα.

Έτσι εξηγείται ότι για τον ιό Έμπολα που ήταν γνωστός σε δομή, προέλευση, μετάδοση, επικινδυνότητα από το 1976, οι φαρμακοβιομηχανίες αυτές δεν ασχολήθηκαν πάρα μετά από σαράντα σχεδόν χρόνια. Οι χώρες της Δυτικής Αφρικής που πλήττονταν, κυρίως η Σιέρα Λεόνε, η Γουινέα, η Λιβερία, ήταν μέχρι τότε αδιάφορες αγορές, άρα και «ανθρωπιστικά» αδιάφορες για τους εμπόρους της Υγείας…

Τα κέρδη της Johnson&Johnson 2011-2014

Τι γίνεται όμως τελικά με την υπερσυσσώρευση κερδών; Το Κεφάλαιο ή θα πρέπει να διεκδικήσει νέες αγορές ή να επανακτήσει τις παλιές ή να συμβάλει στις «κρίσεις». Και οι τρεις τρόποι περιέχουν βία και σύγκρουση.

Ένα πολύ «ανθρωπιστικό» αποτύπωμα των ενδομονοπωλιακών συγκρούσεων ήταν η «Συμφωνία TRIPS» που είχε υποκινήσει η Pfizer μέσω της Κυβέρνησης των ΗΠΑ και καθιέρωνε τις εικοσαετείς πατέντες σε όλα τα κράτη μέλη του ΝΑΤΟ. Ήταν μια μάχη στον πόλεμο για τα δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας και τα δεδομένα των κλινικών δοκιμών. Όχι μόνο αποκλειστική εκμετάλλευση αλλά αποκλεισμός όλων των άλλων από το πεδίο του ανταγωνισμού και της έρευνας. Όταν το 1998- 1999 η Νότιος Αφρική προσπάθησε να βρει φτηνότερα φάρμακα της τριπλής θεραπείας για τον HIV, η TRIPS το απαγόρευσε.

Για να προλάβουμε όσους ψάχνουν μεμονωμένα περιστατικά διαφθοράς στην τάδε ή τη δείνα βιομηχανία, να θυμίσουμε εδώ το εξής: όταν το 2018 η κερδοφορία στην φαρμακοβιομηχανία δεν ήταν και τόσο υψηλή, ακόμη και αστοί οικονομολόγοι άρχισαν να μιλούν για τα δεινά της χρηματιστικοποίησης που προκαλεί κρίσεις για τους μετόχους, τραπεζίτες, επενδυτές που ασκούν τεράστιες πιέσεις στα Διοικητικά Συμβούλια των φαρμακευτικών εταιρειών.

Μα αυτή η πίεση του επενδυτή, αυτού του παρασιτισμού, δεν γεννήθηκε το 2018 πόσο μάλλον τον 21^ο αιώνα. Αντιθέτως είναι σύμφυτη με την πορεία ανάπτυξης του καπιταλισμού στο μονοπωλιακό του στάδιο. Από τη στιγμή της συνένωσης τραπεζικού και βιομηχανικού κεφαλαίου, του χρηματιστικού κεφαλαίου που έβαλε σε τεράστιες διαστάσεις την απόσταση μεταξύ ιδιοκτησίας κεφαλαίου και χρησιμοποίησης του στην παραγωγή.

Σήμερα είναι ακόμη πιο προφανής η ένωση τραπεζών με μεγάλες βιομηχανίες σε επίπεδο προσώπων και η σύμπλεξη εταιρειών με κυβερνήσεις. Ειδικά για τη βιομηχανία φαρμάκων και ιατρικοτεχνικού εξοπλισμού, ειδικότερα για τους κολοσσούς που προαναφέραμε. Η πίεση που ασκούν μέσω παρασκηνιακών lobby, δωρεών, μέσω απευθείας διορισμού σε σχετικές επιτροπές τις καθιστά παράγοντα στην ευρύτερη δημόσια διοίκηση σε τοπικό και παγκόσμιο επίπεδο.

Χαρακτηριστική για τις φαρμακοβιομηχανίες είναι η κατοχύρωση των μηχανισμών εποπτείας των φαρμάκων, των μηχανισμών δηλαδή που εγκρίνουν τα φάρμακα (FDA για τις ΗΠΑ, EMA για την ΕΕ). Από τη στιγμή που οι μηχανισμοί αυτοί χρηματοδοτούνται μέσω ανταποδοτικών τελών από τις βιομηχανίες και μάλιστα από το 1989 για τις ΗΠΑ και τη Σιδηρά Μεγάλη Βρετανία (Θάτσερ) κατά 100%, όποιος εξοργίζεται με την αστικά καταγγελμένη «διαφθορά» μάλλον θα πρέπει να βγει στο αντάρτικο: ο θεσμικός έλεγχος των φαρμάκων χρηματοδοτείται από τις εταιρείες που παράγουν τα φάρμακα.

Στους ανθρωποφάγους λοιπόν γίγαντες της φαρμακοβιομηχανίας υπάρχει ως κοινός παρονομαστής στην συνολική καπιταλιστική παραγωγή, η τεράστια πλέον αναντιστοιχία μεταξύ παραγωγικών δυνάμεων και παραγωγικών σχέσεων.

Το τεράστιο αδιέξοδο μεταξύ κοινωνικοποίησης της εργασίας και ιδιοποίησης των μέσων παραγωγής.

Αυτά ακριβώς που στον προηγούμενο αιώνα προσπάθησε ανάμεσα σε σειρά επαναστάσεων να αντιπαλέψει και η σοσιαλιστική επανάσταση στην Κούβα. Μιας και την θυμήθηκαν όλη σήμερα και υποκριτικά την παρουσιάζουν ως πρότυπο στην ιατρική επιστήμη. Απότοκο του σοσιαλιστικού τρόπου παραγωγής είναι το σημερινό δημόσιο δωρεάν σύστημα υγείας και τα επιτεύγματα της BioCubaFarma.

Ας σταματήσουν  λοιπόν οι χάρτινοι και εικονικοί καλαμαράδες να μιλούν για την περήφανη Κούβα δίπλα από την «ευαισθητοποιημένη» Johnson&Johnson. Η BioCubaFarma δεν είναι άλλος ένας κρίκος στην αλυσίδα των μονοπωλίων. Θέλουν φυσικά οι ιμπεριαλιστές να την απαλλοτριώσουν και να την συμπεριλάβουν στο σύστημά τους, ανατρέποντας πλήρως τις σχέσεις παραγωγής που αποπειράθηκε η Κούβα. Το παράδειγμα της biocubafarma και της σοσιαλιστικής Κούβας είναι το κύημα του σπασίματος της αλυσίδας, που αυτή τη στιγμή μπορεί να σταθεί στο μπόι του ανθρώπου.